Waarom het handelsakkoord EU-Mercosur aan een zijden draadje hangt, en dat terecht is
Het ziet ernaar uit dat niemand het handelsakkoord van de EU met de 4 landen van Mercosur (Brazilië, Uruguay, Paraguay en Argentinië), in zijn huidige vorm zal willen ondertekenen. In een net gepubliceerd dossier legt de coalitie ‘Stop EU-Mercosur’ uit wat er allemaal aan schort.
Naar een artikel van Marc Maes (11.11.11)
Zover staan we dus al. Nog geen anderhalf jaar nadat de Europese Commissie in juni 2019 fier haar grootste handelsakkoord ooit presenteerde, heeft zowat iedereen er afstand van genomen. De Belgische coalitie Stop EU-Mercosur, die bestaat uit vakbonden, boerenorganisaties en ngo’s, waaronder Oxfam België, legt in een net gepubliceerd dossier uit wat er schort aan dit akkoord. Het dossier maakt ook duidelijk waarom een nieuwe vorm of een nieuwe verpakking niet zal volstaan. Om het akkoord aanvaardbaar te maken zal er echt wel hard moeten gesleuteld worden aan de inhoud en aan een aantal bedenkelijke praktijken. Maar dat lijkt helaas niet de bedoeling te zijn.
Auto’s in ruil voor runderen: dit zegt het principeakkoord
Europese Commissie schudt principeakkoord uit de mouw
Op 28 juni 2019 maakte de Europese Commissie bekend dat ze na 20 jaar onderhandelen (!) een princiepsakkoord had bereikt met de 4 Mercosurlanden. Een princiepsakkoord beschrijft hoe de belangrijkste knopen in de onderhandelingen zijn ontward. Op basis daarvan kan de rest van het akkoord worden afgewerkt. 17 bladzijden met principes moeten de uitwerking van honderden bladzijden tekst en tabellen mogelijk maken. De kladversies daarvan werden kort na het verschijnen van het princiepsakkoord vrijgegeven.
Principeakkoord is vlucht vooruit
De Europese Commissie had zo haar redenen om een princiepsakkoord uit haar mouw te schudden. Er waren net Europese verkiezingen geweest en de leden van de Commissie zouden vervangen worden. De Commissaris voor Handel, Cecilia Malmström, wilde de pluimen voor dit belangrijke handelsakkoord nog snel op haar hoed steken. Er zouden binnenkort ook verkiezingen plaatsvinden in Argentinië en de gedoodverfde winnaar was niet erg te vinden voor een handelsakkoord met de EU. De EU wilde verder ook laten zien dat ze in tegenstelling tot Trump wél handelsakkoorden kon afsluiten zonder daarvoor landen te bedreigen.
Auto’s in ruil voor runderen
Rundvlees in ruil voor auto’s, daar hebben de onderhandelingen de afgelopen 20 jaar effectief om gedraaid. De landen van Mercosur zijn erg competitief op het vlak van landbouw, ze profiteren van een gunstig klimaat en doen aan intensieve landbouw op uitgestrekte landerijen. Helaas vullen sommigen hun areaal aan met roofbouw op het Amazonewoud en op de Braziliaanse Cerradobossen. Tegelijk ondersteunen en beschermen ze hun opkomende industrie af met invoertarieven. De Europese Unie van haar kant, is erg competitief op het vlak van industrie en diensten en zeer protectionistisch op het vlak van landbouw. 20 jaar heeft het gekost om een vergelijk te vinden: Mercosur zou meer diensten en industriële producten zoals auto’s binnenlaten, en de EU meer landbouwproducten, waaronder kippen- en rundvlees, soja, suiker en ethanol.
EU verbrandt vingers
Wie zal dat betalen?
Als er koeien voor auto’s geruild worden, wie betaalt dan eigenlijk de rekening? De fabrieksarbeiders in de Mercosurlanden, die de concurrentie vanuit Europa zullen voelen. Vooral in Argentinië vrezen ze klappen omdat de EU ook een deel van de uitvoer van Argentinië naar Brazilië zal inpikken. Daarnaast zal ook het milieu in de Mercosurregio betalen, dat verder bedreigd zal worden door het intensieve gebruik van chemische stoffen in de landbouw. Daarvoor zal ook de plattelandsbevolking in die regio’s, die op de velden werkt en in de vervuilde omgeving woont, betalen. Het Amazonewoud en de Cerrado, die verder platgebrand zullen worden om nog meer land te bekomen. De inheemse bevolking, die daarvoor van haar woonplaats verdreven wordt. En ten slotte het klimaat, door de bijkomende CO2 die de lucht in geblazen wordt.
“Grootste en meest lucratieve handelsakkoord”
De Europese Commissie staarde zich blind op de vette buit die ze hoopte binnen te rijven, en hield te weinig rekening met de slechte sociale, milieu- en mensenrechtenomstandigheden in de Mercosurregio en met het schokkende gedrag van de nieuwe Braziliaanse president Bolsonaro. Die deed er alles aan om te laten zien dat hij geen moer geeft om het Klimaatakkoord, het Amazonewoud, de Cerradobossen, de inheemse en Afro-Indiaanse bevolking, de mensenrechten … En net dan pakte de Europese Commissie vreugdevol uit met het “grootste en meest lucratieve handelsakkoord” ooit. Enkele weken na het principeakkoord van juni 2019 brandden de Amazone en de Cerrado als nooit tevoren.
Parlementen en regeringen zeggen ‘nee’
Meer aandacht voor duurzame ontwikkeling
Het is een oud zeer. Al jaren protesteren ngo’s en vakbonden in Europa tegen het Europese handelsbeleid dat winst laat voorgaan op duurzame ontwikkeling. De Europese Commissie heeft dan maar een hoofdstuk over duurzame ontwikkeling toegevoegd aan haar handelsakkoorden, waarin alle handelspartners beloven om zich aan de internationale arbeidsnormen en milieuconventies te houden. Maar in de praktijk brengt dat geen zoden aan de dijk. Toch slaagt de Commissie er telkens weer in om haar handelsakkoorden goedgekeurd te krijgen door de lidstaten en het Europese Parlement. Nu de Amazone en de Cerrado in brand staan als nooit tevoren heeft de Europese Commissie misschien haar hand overspeeld. De lijst met parlementen en regeringen die nee zeggen tegen het EU-Mercosurakkoord wordt alsmaar langer. Het Europees Parlement nam op 7 oktober 2020 een resolutie aan waarin het stelde dat het akkoord “in zijn huidige vorm” niet goedgekeurd kan worden.
Geen cosmetische verandering maar grondige wijziging
In het verleden heeft een Europees handelsakkoord weleens eerder aan een zijden draadje gehangen. Een plechtige verklaring over de goede bedoelingen bracht dan redding, zoals als bij de Waalse afkeuring van het CETA-akkoord met Canada. Ook dit keer zegt de Commissie dat het akkoord niet aangepast kan worden, maar dat ze een bijkomende verklaring zal opstellen om aan de bezorgdheden tegemoet te komen. Dat mogen we niet laten gebeuren. Deze keer moeten er wél grondige wijzigingen komen. Niet alleen aan het EU-Mercosurakkoord, maar aan alle handelsakkoorden die volgen.