Ontbossing en oneerlijke prijzen zijn twee kanten van dezelfde medaille
De oplossing ligt in handen van consumenten, bedrijven én de overheid.
Reken jij jezelf ook tot het deel van de bevolking dat bewuster wil leven en consumeren? Dan sta je vaak voor een moeilijke keuze. Kies maar eens de juiste chocoladereep uit. Merken beweren steeds vaker ‘goed’ te zijn voor de cacaoboeren, terwijl anderen inzetten op de bescherming van het regenwoud. Nog een ander bouwt scholen in de strijd tegen kinderarbeid en dan heb je natuurlijk ook nog repen waarbij de fabrikant hun boeren op-weg-zet-naar ‘slaafvrije’ cacao… Het is moeilijk om door de bomen het bos te zien. Figuurlijk dan.
Massale ontbossing, kinderarbeid en armoede: het zijn problemen die alomtegenwoordig zijn in tropische landbouwsectoren. Er lopen ondertussen tal van bedrijfsprogramma’s die iets willen doen aan elk van die problemen. Deze producten kopen kan de consument een geruster geweten bezorgen.
Uiteraard is het positief dat steeds meer bedrijven komaf willen maken met de negatieve sociale of ecologische impact van hun activiteiten. En wanneer bedrijven elkaar de loef willen afsteken door nóg beter te zijn voor de boeren, dan is dat alleen maar toe te juichen. Vervolgens is het aan de consument om al deze inspanningen van bedrijven om eerlijk en ecologisch te zijn te belonen met een duurzame aankoop. Maar hoe kan die consument – als morele scheidsrechter – de waarde van al die initiatieven beoordelen? En is het zinvol om in te zetten op één aspect van de problematiek?
Om de cacaosector echt duurzaam en rechtvaardig te maken is een samenhangende aanpak nodig. We kijken hier aan tegen complexe problemen waarvoor er geen ‘silver bullet’ oplossing is.
Machteloze boeren en onzichtbare traders.
Om die complexiteit te begrijpen moeten we kijken naar hoe de macht verdeeld is in de sector. En welke risico’s en verantwoordelijkheden de verschillende actoren dragen. Er schort heel wat aan de rolverdeling.
Koffie en cacao worden meestal geteeld door kleine boeren met enkele hectaren grond. Ze moeten daarmee instaan voor het levensonderhoud van het hele gezin. Koffie en/of cacao zijn een belangrijk aandeel in hun inkomen.
Of de kinderen dat jaar naar school gaan, of er voldoende voedsel op tafel komt, of een ziek familielid naar de dokter kan, dat is afhankelijk van de – onzekere – inkomsten uit die koffie- of cacaoteelt.
De gevolgen van een mislukte oogst of de halvering van de koffieprijs op de beurs in het verre Londen, zijn dramatisch en raken aan het hele gezin. Bovenop de pijnlijke sociale gevolgen komt ook nog een ecologisch probleem: de ontbossing. De belangrijkste oorzaak hiervan in Ivoorkust en Ghana, de twee grootste cacao producerende landen ter wereld, is te vinden in de structurele armoede. De bossen moeten eraan geloven, omdat boeren bezig zijn met overleven. Wanneer er niet genoeg inkomen valt te halen uit de bestaande lapjes grond, dan wordt het volgende stuk bos omgehakt.
Is het jullie bijvoorbeeld opgevallen dat ondanks de historisch lage koffieprijs, een pakje koffie niet minder kost? En toen de cacaoprijzen enkele jaren terug in elkaar stortten, werden er recordwinsten geboekt in de chocoladesector.
Bart Van Besien, beleidsmedewerker
Terzijde: van die lage prijs voelt de consument niet veel. Is het jullie bijvoorbeeld opgevallen dat ondanks de historisch lage koffieprijs, een pakje koffie niet minder kost? En toen de cacaoprijzen enkele jaren terug in elkaar stortten, werden er recordwinsten geboekt in de chocoladesector. Maar de prijs van jouw reep daalde toen niet, integendeel.
Leg de lat hoog en zorg voor een stevig onderstel.
Vorig jaar zette België een eerste belangrijke stap richting duurzaamheid in de cacaosector met de lancering van ‘Beyond Chocolate’: een engagement van alle Belgische chocolademakers, supermarkten, de overheid, universiteiten en ngo’s om ervoor te zorgen dat alle cacao in Belgische chocolade tegen 2030 ontbossingsvrij is en dat de boeren een leefbaar inkomen verdienen.
In het geval van de Ivoriaanse cacaoboeren wil dat zeggen dat zijn of haar inkomen moet verdrievoudigen. (Ook de koffiesector zou met zo’n initiatief gebaat zijn.) Meer autonomie en macht voor de boer, inkomensdiversificatie, productiviteitsverhoging en … eerlijke prijzen. Schoorvoetend erkennen bedrijven dat je niet over duurzaamheid kan spreken zolang je de boeren geen eerlijke (minimum)prijs betaalt. Maar een hogere prijs betalen is dan weer in strijd met het heersende businessmodel.
Daarom moeten de spelregels gewijzigd worden. Er moet een nieuw speelveld gecreëerd worden, waarin elk bedrijf zich moet houden aan het respect voor mensenrechten en milieu: wetgeving dus. Als je de lat van duurzaamheid wil verhogen, dan hebben we ook een stevig juridisch onderstel nodig waar alle bedrijven zich aan moeten houden. Voor dat idee zijn steeds meer bedrijven gewonnen. Nu is het aan de politici om dit onderstel te creëren en zo handel eerlijker te maken.