De ‘kortste’ keten is een rechtvaardige keten
Nog even geduld en dan zijn ze er weer: de eerste Belgische aardbeien! Als bewuste consument haal je die het liefst bij de boer in je buurt, of toch minstens uit je eigen streek. Want lokaal eten is duurzaam … Of is het niet zo eenvoudig? En wat met lekkernijen die we niet dichtbij kúnnen telen, zoals koffie of cacao? Voor Oxfam-Wereldwinkels is de hamvraag: is de productie- en handelsketen rechtvaardig en duurzaam? Of hoe je ‘korte keten’ beter niet te letterlijk neemt.
Wat is korte keten?
Volgens het Strategisch Plan Korte Keten, opgesteld door de Vlaamse overheid en organisaties die werken aan lokale voedselstrategieën, duidt de term ‘korte keten’ op het volgende:
- Betrokkenheid van consument
Vaak komen beiden uit dezelfde regio en ontmoeten ze elkaar persoonlijk, op een boerenmarkt of in een hoevewinkel bijvoorbeeld. - Zo weinig mogelijk schakels
Een rechtstreekse band of maximaal één tussenschakel is ideaal. Transparantie over die tussenschakels zorgt dat producent en consument hun grip op de keten behouden (in de conventionele handel hebben grote bedrijven die macht in handen). - Autonomie voor producent
De producent bepaalt zelf een eerlijke prijs voor elk product en verdient zo een leefbaar inkomen. - Ondersteunen van lokale economie
Producten worden verkocht vlakbij de plaats waar ze geteeld worden. - Contact met dagelijkse landbouwpraktijk
Consumenten weten hoe producten tot stand komen en worden zich bewuster van de seizoenen en de duurzaamheid van de productie.
Het ‘korte keten’-concept biedt een alternatief voor nadelige aspecten van ons huidige landbouw- en voedselsysteem. Want daarin heeft de kleinschalige boer geen grip op de handelsketen, krijgt hij steeds minder voor zijn producten en beschadigen de productiemethodes de bodem, de biodiversiteit en het klimaat.
Overal ontstaan waardevolle lokale initiatieven die een antwoord geven op de crisis in de landbouw en voedselvoorziening. Consumenten die kiezen voor korte keten beperken hun ecologische voetafdruk, helpen lokale landbouwers een rendabele activiteit uit te bouwen en dragen bij aan de ontwikkeling van een lokale voedselstrategie.
Kort, maar niet kortzichtig
Oxfam-Wereldwinkels kan zich prima vinden in deze aanpak, want deze sluit erg nauw aan bij onze visie op handel en landbouw. Wij steunen dan ook voluit de korteketenbeweging.
Maar hoe kort moet die keten precies zijn? Is het echt relevant dat de producent en de consument van een product op maar enkele kilometers van elkaar wonen? Of is het vooral belangrijk dat we ketens – zeg maar netwerken – opbouwen die eerlijk en duurzaam zijn? Wij pleiten voor solidariteit met boerencoöperaties die een krachtig alternatief bieden voor het dominante landbouw- en handelssysteem. Hier, maar ook veraf. En als die in hun eigen buurt te weinig verkoopkansen vinden, dan bieden wij hen die graag aan.
Bovendien is een product dat dichtbij geteeld werd niet per definitie beter voor mens en milieu. Snijbonen die in verwarmde serres gekweekt worden, hebben waarschijnlijk een zwaardere milieu-impact dan boontjes die – verder weg – in open lucht groeien. En suiker van kleinschalig geproduceerd biosuikerriet uit Zuid-Amerika zou best duurzamer kunnen zijn dan suiker van Belgische, maar gangbaar geteelde suikerbieten van grootschalige akkerbouw.
Kortom: duurzaam consumeren betekent veel meer dan lokaal consumeren.
Ken jij de producent van je voeding?
In hoeverre interesseert de consument zich voor de producent? Dat is de echte vraag. Koffieboeren vind je niet in Europa. Maar via fair trade kan je de persoon die jouw koffie teelt even goed kennen als de aardbeienboer in je dorp. Afstand hoeft betrokkenheid niet in de weg te staan. Al kunnen we er niet omheen dat de afgelegde kilometers zo duurzaam mogelijk moeten.
Met je aardbeien steun je de lokale economie hier, met je koffie helpt je de lokale economie vooruit rond de coöperatie waarvan je fairtradeboer lid is. Want zo’n coöperatie zorgt ervoor dat elke producent op een correcte manier de vruchten plukt van zijn werk. Eerlijke handel is structurele solidariteit met boeren in het Zuiden.
Wereldwijde oplossing voor wereldwijd probleem
Al meer dan veertig jaar werkt Oxfam aan een transitie naar een voedsel- en handelssysteem dat sociaal, economisch en ecologisch duurzaam is. Maar een wereldwijd systeem kan je alleen op wereldschaal veranderen. De wurgende gevolgen van schaalvergroting, te lage prijzen om van te leven, hoge schulden en een gebrekkig landbouwbeleid wegen op de levens van boeren over de hele wereld. We moeten ze dus tegelijk in Noord én Zuid aanpakken. Als we de transitie beperken tot ons eigen land, blijft het huidige handelssysteem elders schade aanrichten.
Ondertussen maken wij in de Oxfam-Wereldwinkels graag plaats voor eerlijke producenten van dichterbij. We serveren je nu al authentieke Siciliaanse producten en vers geperst Belgisch appelsap, en ontwikkelen momenteel een bier met zowel Belgische als zuidelijke ingrediënten.
Door ons gamma met deze producten te vervolledigen en ons te laten inspireren door deze nieuwe partners, bouwen we mee aan een wereld waarin boeren krijgen waar ze recht op hebben en economie ten dienste staat van de mensen, zonder de planeet te beschadigen.