Week van de Fair Trade

Kies voor eerlijke handel

Fair trade is nog steeds niet de norm en in veel gevallen zelfs de uitzondering. Producten zoals koffie, katoen en de mineralen in je smartphone komen uit verre landen. De inkomens liggen er vaak laag en de arbeidsrechten zijn quasi onbestaand. Meer dan één sector wordt geteisterd door armoede en uitbuiting. De sleutel om dat onrecht tegen te gaan, ligt dichter dan we soms denken. Dat maken we duidelijk tijdens de Week van de Fair Trade. 

• De impact van consument, bedrijven en de politiek op eerlijke handel

• Het onsmakelijke kantje van chocolade

• Zo kan het wél: ontdek het Bite to Fight-project 

• Zo kan jij bijdragen aan eerlijke handel

*Zolang de voorraad strekt. 1 tablet of reep per gezin en niet cumuleerbaar met andere acties en/of klantenkortingen. Niet inwisselbaar tegen geld. Actie geldig op 12 oktober 2024 in de Vlaamse en Brusselse Oxfam-Wereldwinkels voor Bite to Fight-chocolade van 180 g melk, fondant, karamel-zeezout of van 45 g fondant koffieroom of geroosterde maïs en zeezout.

De macht van de klant

When you buy, you vote, zeggen we weleens. Want met je keuze om producten wel of niet te kopen, geef je een krachtig signaal aan beleidsmakers. Elke dag bepalen miljarden consumenten wereldwijd welke producten ze in hun mandje leggen. Dat zijn veel stemmen die kunnen doorwegen!

De échte verandering start vaak van ‘onderuit’. Kritische consumenten en burgers sturen met hun keuzes in de winkel het aanbod van bedrijven bij. Het is een klassiek verhaal van vraag en aanbod. Kijk maar naar de waaier aan vegetarische en vegan alternatieven die je tegenwoordig in zowat elke supermarkt aantreft. Dat aanbod groeide spectaculair dankzij de almaar stijgende vraag. Kortom: met je keuze in de winkel geef je mee vorm aan de wereld die je wil. 

Nog beter wordt het wanneer een merk of bedrijf het statement durft te maken. Hun impact is nog velen malen groter. Kiezen bedrijven resoluut voor duurzame en eerlijke handel, dan bereiken ze rechtstreeks duizenden consumenten. Naast het boosten van hun eigen duurzaamheidsgehalte, geven ze tegelijk een krachtig signaal aan de politiek: we kiezen voor een ambitieuze aanpak.

Politieke moed gevraagd voor een faire maatschappij

Tot slot zijn de politici aan zet. Want alle vrijwillige initiatieven van burgers, consumenten en bedrijven zijn mooi. Maar als fair trade niet in de wet verankerd is, zouden het eilandjes in een zee van onrechtvaardige handelspraktijken blijven.

Een eerste stap in de goede richting werd alvast gezet: op 24 april 2024 keurde de Europese Commissie de richtlijn rond de zorgplichtwet goed. Dat is een wet die de straffeloosheid van bedrijven aan banden legt. Veel bedrijven komen namelijk weg met schendingen van de mensenrechten, zoals een onleefbaar loon betalen, omdat ze er niet voor verantwoordelijk konden gesteld worden. Daar komt nu stilaan verandering in. De zorgplichtwet stipuleert dat bedrijven wel degelijk zorg moeten dragen voor alle schakels, mensen en hun leefomgevingen in hun keten. 

Lokale politieke keuzes hebben evenzeer een grote impact. Een gemeente die ervoor kiest een Faire Gemeente te zijn, heeft een stapje voor. Tijdens Week van de Fair Trade kan je op heel wat openbare plekken zoals culturele centra en Oxfam-Wereldwinkels je stem uitbrengen om een Faire Gemeente te blijven of te worden. Een goede aanloop naar zondag 13 oktober wanneer je kan stemmen voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen.

WEEK VAN DE FAIR TRADE 2024: zo zit het in de cacaosector

Belgische chocolade, een nationale trots. Toch?

Vraag toeristen op straat wat ze meenemen als souvenir uit ons landje en het antwoord luidt geheid: “Chocolade!” We pakken er dan ook fier mee uit. Frietjes, bier, wafels en chocolade: de Belg is een genieter. Maar ... geniet de rest van de sector ook mee? Daarom nemen we tijdens deze Week van de Fair Trade de cacaosector onder de loep. 

Cacao wordt geproduceerd in een welbepaald klimaat. De cacaoplant heeft de juiste vochtigheidsgraad, uren zon en bodem nodig. Landen zoals Ivoorkust en Ghana, samen goed voor 60% van de wereldwijde cacaoproductie, hebben een ideale voedingsbodem. Hoewel cacao een gegeerd goed is, krijgen de producenten nog steeds een veel te lage prijs voor hun grondstoffen en harde werk. Het reële inkomen van de cacaoboer.inn.en in Ivoorkust en Ghana ligt vaak ver onder het leefbaar inkomen.

Een leefbaar inkomen dekt de kosten voor basisnoden zoals voeding, een degelijke woning, onderwijs en gezondheidszorg. Gemiddeld komt een cacaoproducent in Ivoorkust met zijn of haar inkomen maar liefst twee derde te kort om die essentiële zaken te kunnen betalen. 

Fair trade: fair inkomen en fair voor het klimaat

De veel te lage prijs heeft zware gevolgen. De grootste is de extreme armoede, en dat is geen op zichzelf staand probleem. Zo zijn de kinderen van de cacaoboer.inn.en vaak verplicht om mee op de cacaoplantages te gaan werken, omdat de boer.inn.en te weinig verdienen om hun kinderen naar school te sturen en om arbeiders te betalen. Daarnaast slagen ze er niet in om te investeren in meer duurzame landbouwtechnieken, of om een appeltje voor de dorst opzij te houden. Wanneer de marktprijzen schommelen, dan zijn ze als een roerloze sloep in een wilde zee. 

Hoe kan zoiets nog anno 2024? Zeker als je weet dat chocolade big business is en cacaoprijzen recent nog historische hoogtes bereikten. De prijs voor cacao klom in maart 2024 naar een recordhoogte, die onder andere te verklaren is door de slechte oogsten ten gevolge van de klimaatcrisis. De vraag oversteeg het aanbod en de prijzen schoten de lucht in. Goed nieuws? Alvast niet voor de boeren. Door de scheve machtsverhoudingen merken zij niets van de prijsstijging.

Oneerlijke handelspraktijken door scheve machtsstructuren 

Het grootste deel van de cacaoteelt wordt geproduceerd door ongeveer 5 miljoen individuele boer.inn.en of kleine coöperaties die hun cacao-inkomen aanwenden voor het levensonderhoud van hun gezinnen. Ze zijn met velen, maar door de machtsconcentratie zit alles beslissingsmacht bij een handvol grote bedrijven en multinationals. Kleinschalige producenten hebben geen inspraak in het reilen en zeilen binnen de productie- en toeleveringsketen. Ze hebben geen invloed op de marktprijzen, noch kunnen ze hogere prijzen afdwingen als hun kosten stijgen. Grote chocoladebedrijven en supermarkten hebben dankzij hun machtspositie veel meer onderhandelingsmacht: ze strijken de grote winsten op omdat zij de prijzen aan de kassa flink kunnen opdrijven wanneer hun kosten stijgen. 

De boer.inn.en zien echter niets van de prijsstijgingen, zij krijgen slechts een kruimeltje van de koek. Ze zijn de dupe van een handelssysteem dat geen rekening houdt met hun basisnoden als mens.   

Terwijl de vier grootste chocoladebedrijven ter wereld hun winsten jaarlijks zien stijgen met gemiddeld 16%, rusten de risico’s van deze miljardenbusiness op de schouders van 5 à 6 miljoen kleine cacaoboer.inn.en die hun inkomsten sinds de pandemie zien dalen door de stijgende kosten voor grondstoffen. Zo bepaalt die ene teelt in Ivoorkust of Ghana of 6 miljoen mensen genoeg te eten hebben, naar school gaan of een dokter kunnen bezoeken wanneer ze ziek zijn. 

Zoals je ziet is er een duidelijke relatie tussen de cacaoprijs, het inkomen, de mensenrechtenschendingen en ernstige ecologische schade in de cacaoproducerende gebieden. Daarom is het hoog tijd om te kantelen naar een ander handelssysteem! Oxfam toont je graag de weg.